خشکی واژن یکی از مشکلات رایج میان خانم‌ها است که در هر در هر دوره‌ای از زندگی می‌تواند رخ دهد و با علائم متنوعی مانند سوزش و خارش واژن و درد و خونریزی هنگام سکس مشخص می‌شود. این مشکل نه تنها از نظر سلامتی حائز اهمیت است بلکه رابطه جنسی و روابط عاطفی افراد را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. تشخیص و آگاهی زودهنگام از آن می‌تواند سبب جلوگیری شود یا درمان را جلو بیاندازد و از عوارض آن پیشگیری کند.
علت خشکی واژن
دلایل زیادی می‌توانند سبب بروز خشکی واژن در سنین مختلف حتی در زنان جوان شوند که در ادامه به متداول‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
۱- کم شدن سطح استروژن در بدن
استروژن مهم‌ترین هورمون جنسی زنانه است که در تخمدان‌ها ساخته شده و عامل به وجود آمدن بسیاری از ویژگی‌های زنانه در بدن زنان است. با کم شدن میزان استروژن، لایه داخلی واژن، نازک و خشک شده و دیگر عملکرد ارتجاعی سابق را ندارد. از مهم‌ترین دلایل کم شدن سطح استروژن در زنان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- یائسگی یا نزدیک شدن به سن یائسگی
- زایمان
- شیردهی به نوزاد
- عمل جراحی خارج کردن تخمدان از بدن
2- مصرف برخی داروها
مصرف داروهای زیر ممکن است منجر به خشکی واژن شود:
- مصرف داروهای ضدحساسیت و ضدسرماخوردگی
- مصرف داروهای ضد افسردگی و ضداضطراب
- پرتو‌درمانی و شیمی‌درمانی
3- سبک زندگی
موارد زیر نیز ممکن است منجر به خشکی واژن شود:
- ورزش شدید و بیش از حد
- استرس، اضطراب و نداشتن آرامش روانی
- مصرف دخانیات و سیگار؛
- شستشوی واژن با مواد شیمیایی یا ژل شستشوی واژن
- استفاده از دوش واژینال
- عدم تحریک کافی هنگام رابطه جنسی
4- برخی از بیماری‌ها
بیماری‌های زیر می‌تواند منجر به خشکی واژن شود:
- سندرم شوگرن (یک بیماری خودایمنی که باعث خشکی غشاهای مخاطی می‌شود)
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)یا تنبلی تخمدان
- برخی عفونت‌های واژینال
علائم خشکی واژن
- خارش و سوزش مداوم در ناحیه واژن: خشکی واژن معمولاً با احساس خارش و سوزش همراه است که در طول روز آزاردهنده می‌باشد.
- احساس درد یا ناراحتی در حین رابطه جنسی : یکی از شایع ترین علائم خشکی واژن درد در هنگام مقاربت است که باعث کاهش میل جنسی یا نگرانی در مورد رابطه می‌شود.
- کاهش ترشحات طبیعی واژن: افراد مبتلا متوجه کاهش یا نبود ترشحات طبیعی واژن می‌شوند که معمولاً نقش مهمی در حفظ رطوبت و روانی واژن دارد.
- حساسیت یا تحریک پذیری: خشکی باعث ایجاد حساسیت بیش از حد در ناحیه واژن می‌شود، به طوری که حتی فعالیت های روزمره مانند راه رفتن یا نشستن نیز ناراحت کننده است.
- خونریزی یا لکه بینی پس از مقاربت: به دلیل نازک شدن دیواره های واژن و کمبود رطوبت، خونریزی خفیف یا لکه بینی پس از رابطه جنسی رخ می‌دهد.
- عفونت های مکرر واژنی یا ادراری: خشکی واژن باعث اختلال در تعادل محیط طبیعی واژن شده و خطر ابتلا به عفونت های قارچی یا باکتریایی را افزایش می‌دهد.
- احساس فشار یا سنگینی در ناحیه لگن: برخی از افراد احساس فشار در این ناحیه خواهند داشت، که به دلیل تغییرات ناشی از خشکی و التهاب است.
- درد یا سوزش هنگام ادرار: خشکی واژن به مجرای ادرار نیز تأثیر می‌گذارد و باعث احساس سوزش در هنگام دفع ادرار می‌شود.
اثرات و عوارض خشکی واژن
پزشکان معمولاً کمبود رطوبت واژن را به‌عنوان یک بیماری مستقل نمی‌شمارند، اما این وضعیت می‌تواند زمینه‌ساز بروز برخی مشکلات دیگر باشد:
- عفونت باکتریایی و قارچی واژن: رطوبت طبیعی واژن مانع از رشد و تکثیر بیش‌ازحد باکتری‌ها و قارچ‌ها می‌شود. خشکی واژن می‌تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌های باکتریایی یا قارچی شود. این عفونت‌ها معمولاً کم‌خطر هستند، اما همچنان نیاز به درمان دارند.
- ایجاد زخم و پارگی در واژن: کمبود رطوبت واژن می‌تواند منجر به ایجاد زخم یا پارگی در بافت‌های واژن شود که به راحتی دچار تحریک یا عفونت می‌شود.
- درد واژن هنگام برقراری رابطه جنسی: کمبود رطوبت واژن می‌تواند باعث درد و ناراحتی در هنگام رابطه جنسی شود. این درد نه تنها باعث کاهش لذت از رابطه می‌شود، بلکه می‌تواند بر میل جنسی تاثیر منفی گذاشته و شرایط خشکی واژن را بدتر کند.
- افزایش احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری:کمبود رطوبت واژن می‌تواند باعث کاهش رطوبت ناحیه تناسلی و ایجاد شرایطی شود که احتمال ابتلا به عفونت‌های مجاری ادراری را افزایش دهد.
خشکی واژن بعد از پریود
خشکی واژن بعد از پریود یک مشکل رایج است که معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی در طول چرخه قاعدگی رخ می‌دهد. در دوران پریود، سطح استروژن کاهش می‌یابد و این می‌تواند منجر به کاهش رطوبت طبیعی واژن شود. پس از اتمام قاعدگی، مدتی طول می‌کشد تا سطح هورمون‌ها به حالت طبیعی بازگردد، که ممکن است خشکی را در این دوره ایجاد کند. عوامل دیگر خشکی واژن بعد از پریود شامل:
- استفاده از تامپون یا نوار بهداشتی که ممکن است محیط واژن را خشک‌تر کند.
- تغییرات pH واژن به دلیل خونریزی قاعدگی.
- مصرف داروهایی مانند قرص‌های جلوگیری از بارداری یا آنتی‌هیستامین‌ها
تشخیص خشکی واژن
تشخیص علت خشکی معمولا به بررسی علائم و آزمایش‌های پزشکی نیازمند است. در ادامه به معرفی بعضی از این روش‌ها می‌پردازیم:
۱. سابقه پزشکی
پزشک با پرسیدن سوالاتی درباره سابقه بیماری‌ها، وضعیت پریود، یائسگی، استفاده از داروها و بیماری‌های زمینه‌ای و… سعی می‌کند علل احتمالی خشکی را تشخیص دهد. سوالات پزشک معمولا شامل موارد زیر است:
- آیا اخیرا تغییری در پریود یا یائسگی شما رخ داده است؟
- آیا باردار هستید یا خشکی واژن در اوایل بارداری را تجربه کرده‌اید؟
- آیا داروهایی خاصی مصرف می‌کنید؟
- آیا علائم دیگری مانند سوزش یا خارش وجود دارد؟
- آیا تغییری در شکل و رنگ ترشحات واژن ایجاد شده است؟
۲. ارزیابی علائم
پزشک به بررسی علائمی که تجربه می‌کنید، می‌پردازد. ممکن است پزشک از شما بخواهد شدت و مدت زمان این علائم را توصیف کنید.
۳. معاینه فیزیکی
پزشک ممکن است با معاینه فیزیکی تغییرات بافت واژن را بررسی کند. در این معاینه پزشک وضعیت مخاطی واژن، رطوبت و همچنین وجود هرگونه زخم یا التهاب را بررسی می‌نماید.
۴. آزمایش‌های پزشکی
معمولا در صورت طولانی شدن یا شدید بودن علائم خشکی، پزشک انجام آزمایش‌های زیر را برای تشخیص بیماری‌های عفونی یا تغییرات هورمونی تجویز می‌کند:
- آزمایش خون: این تست برای بررسی سطح هورمون‌ها، به‌ویژه استروژن انجام می‌شود. شما می‌توانید با انجام آزمایش Estradiol به راحتی میزان این هورمون در خون خود را بررسی نمایید.
- آزمایش پاپ اسمیر: برای ارزیابی سلامت سلول‌های گردن رحم و ناحیه تناسلی انجام می‌گیرد.
- آزمایشات عفونی: برای بررسی وجود عفونت‌های باکتریایی یا قارچی که ممکن است به علائم سوزش و خارش منجر شوند، تجویز می‌گردد.
به صورت کلی با انجام چکاپ کامل زنان می‌توانید از سلامت خود اطمینان حاصل کنید.
۵. توجه به سبک زندگی و عوامل محیطی
پزشک ممکن است از شما بپرسد که آیا از محصولات خاصی مانند صابون‌های معطر، نوار بهداشتی یا روان‌کننده در ناحیه تناسلی استفاده می‌کنید یا خیر؟ زیرا گاهی ممکن است این موارد باعث حساسیت یا خشکی شوند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
خشکی واژن، جزء شرایط اورژانسی در پزشکی محسوب نمی شود اما در صورتی که علائم و نشانه های موجود به خصوص هنگام برقراری رابطه جنسی، فرد را آزار بدهند، بهتر است به پزشک مراجعه شود. زیرا در صورتی که نسبت به درمان اقدامی صورت نگیرد، شاهد تشدید علائم و بروز عوارض بعدی خواهیم بود.
در طول معاینه، پزشک به بررسی دیواره واژن، میزان رطوبت و نازک شدن پوست آن می پردازد. در برخی موارد، نمونه گیری از واژن و بررسی هر گونه باکتری نیز انجام خواهد شد.
تست های هورمونی نیز به این مورد کمک می کنند که آیا خانمی در دوران یائسگی و یا قبل از آن به سر می برد و یا خیر.
درمان خشکی واژن
روش‌های مختلفی برای درمان این مشکل وجود دارد که بسته به شدت علائم و علت اصلی خشکی واژن انتخاب می‌شوند. در ادامه، به مهم‌ترین روش‌های درمانی برای این مشکل می‌پردازیم.
1. لیزر برای خشکی واژن
یکی از روش‌های جدید برای درمان خشکی واژن، استفاده از لیزرهای غیرتهاجمی است که به آن‌ها لیزرهای جوانساز هم گفته می‌شود. این روش سبب تحریک کلاژن‌سازی در دیواره‌های واژن و جوان‌سازی آن می‌شود و همچنین به افزایش رطوبت و انعطاف‌پذیری واژن نیز کمک می‌کند.
2. درمان خشکی واژن با rf
درمان RF نیز مشابه لیزر واژینال است، اما به جای لیزر از امواج رادیویی برای تحریک بافت‌های واژن و افزایش گردش خون به آن استفاده می‌شود. این روش دوره نقاهت کوتاه‌تری دارد که به شما کمک می‌کند سریعاَ به فعالیت‌های روزانه خود برسید.
این فناوری پیشرفته تولید کلاژن را تحریک کرده و باعث بازسازی بافت‌ها می‌شود. در نتیجه، بسیاری از زنان شاهد بهبود ماندگار در میزان رطوبت واژن هستند که زندگی روزمره و روابط جنسی را راحت‌تر می‌کند.
3. کرم خشکی واژن
روان‌کننده‌ها و مرطوب‌کننده‌های واژینال رطوبت مورد نیاز واژن را تامین می‌کنند و می‌توانید بدون نسخه آن‌ها را از داروخانه‌ها و با مشورت داروساز تهیه کنید. نکته مهم آن است که نباید از مرطوب‌کننده‌های معمولی (مانند مرطوب‌کننده‌های صورت یا بدن) که برای واژن طراحی نشده‌اند، استفاده کنید. روان‌کننده‌ها و مرطوب‌کننده‌های واژن دو دسته محصول متفاوت هستند:
- مرطوب‌کننده‌های واژینال: هر چند روز یک‌بار این محصولات را داخل واژن بمالید تا سلامت دیواره‌های واژن حفظ شده و رطوبت‌رسانی شوند.
- روان‌کننده‌های واژینال: این محصولات را درست پیش از برقراری رابطه جنسی استفاده کنید تا ناراحتی و درد ناشی از خشکی واژن هنگام رابطه جنسی کاهش یابد و دخول نیز راحت‌تر صورت گیرد.
4. پماد درمان خشکی واژن
پمادهای هورمونی مانند پماد استروژن واژینال می‌توانند به بهبود خشکی شدید واژن کمک کنند. این پمادها معمولاً به افزایش ضخامت و رطوبت دیواره‌های واژن کمک کرده و سبب بهبود خاصیت ارتجاعی و کاهش درد هنگام رابطه جنسی می‌شود. همچنین برای زنانی که دچار آتروفی واژن ناشی از یائسگی شده‌اند، بسیار مفید هستند. نکته قابل توجه درباره مصرف پمادهای استروژن و هورمونی درمان خشکی واژن این است که مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک متخصص باشد.
5. حلقه واژینال استروژن
حلقه واژینال یک وسیله نرم و انعطاف‌پذیر است که درون واژن قرار می‌گیرد و به آهستگی دوز کمی از استروژن را آزاد می‌کند. این روش به تقویت و بازسازی بافت‌های واژن کمک می‌کند و رطوبت و خاصیت ارتجاعی دیواره‌های واژن را افزایش می‌دهد. این روش معمولاً برای زنانی که نمی‌خواهند یا نمی‌توانند درمان‌های هورمونی خوراکی داشته باشند، توصیه می‌شود.
خشکی واژن خطرناک است؟
خشکی واژن به خودی‌خود خطرناک نیست، اما اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند مشکلات جدی‌تری به همراه داشته باشد. یکی از عوارض خشکی واژن، ساییدگی غشای مخاطی دیواره واژن است که احتمال ابتلا به عفونت‌های واژینال را افزایش می‌دهد. این عارضه می‌تواند باعث ایجاد احساس ناراحتی و درد در حین رابطه جنسی شود، که در نهایت می‌تواند به کاهش رضایت جنسی و بی‌میلی جنسی منجر شود. اگر شما با خشکی واژن مواجه هستید و علائمی مانند خونریزی شدید یا عفونت‌های مکرر را تجربه می‌کنید، بسیار مهم است که به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. این علائم می‌توانند نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری در دستگاه تناسلی باشند که نیاز به بررسی و درمان فوری دارند.
چگونه می توان از خشکی واژن پیشگیری نمود؟
- انتخاب محصولات بهداشت شخصی مناسب: انتخاب صابون‌ها و محصولات بهداشتی غیر معطر و بدون مواد شیمیایی تحریک‌کننده به حفظ رطوبت و عدم ایجاد حساسیت کمک می‌کند.
- نوشیدن آب کافی: نوشیدن آب کافی نه تنها به سلامتی عمومی بدن کمک می‌کند، بلکه به حفظ رطوبت واژن نیز کمک می‌نماید.
- تغذیه مناسب: مصرف سبزیجات و میوه به حفظ رطوبت بدن کمک می‌کند. همچنین موادی مانند سویا، دانه کتان و حبوبات می‌توانند باعث حفظ تعادل هورمونی شوند. غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ مانند ماهی به حفظ سلامت پوست و مخاط واژن کمک می‌کنند.
- پرهیز از عوامل تحریک‌کننده: مصرف الکل و کافئین می‌تواند باعث کاهش رطوبت بدن شود؛ همچنین سیگار می‌تواند باعث کاهش جریان خون در ناحیه تناسلی و خشکی واژن شود.
- مراجعه منظم به پزشک: آزمایش چکاپ دوره‌ای و مراقبت پزشکی منظم می‌تواند به شناسایی و درمان بیماری‌ها قبل از اینکه به مسائل جدی تبدیل شوند، کمک کند.
عدم بهبود خشکی واژن چه عواقبی دارد؟
عدم درمان خشکی واژن می‌تواند عوارض متعددی برای سلامت جسمی و روانی فرد ایجاد کند. برخی از مهم‌ترین عواقب آن عبارت‌اند از:
- خشکی باعث اصطکاک بیشتر شده و می‌تواند منجر به درد، سوزش و حتی زخم‌های کوچک در حین رابطه شود.
- ناراحتی و درد هنگام رابطه، میل جنسی را کاهش داده و بر کیفیت روابط زناشویی تأثیر منفی می‌گذارد.
- مخاط واژن نقش حفاظتی دارد، و وقتی خشک می‌شود، احتمال رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها بیشتر شده و فرد مستعد عفونت‌های مکرر می‌شود.
- خشکی مداوم می‌تواند باعث خارش و التهاب شده و زندگی روزمره را تحت تأثیر قرار دهد.
- در موارد شدید، کمبود رطوبت می‌تواند باعث ترک خوردن دیواره‌های واژن شود که دردناک بوده و بهبودی آن زمان‌بر است.
- ترشحات طبیعی واژن برای حفظ تعادل pH و جلوگیری از عفونت ضروری هستند که در صورت خشکی مزمن، این عملکرد دچار مشکل می‌شود.
- علاوه بر این، خشکی واژن می‌تواند باعث بوی نامطبوع شود. کاهش ترشحات طبیعی تعادل باکتریایی واژن را به هم می‌زند و احتمال رشد باکتری‌های مضر و ایجاد عفونت را افزایش می‌دهد که ممکن است با بوی بد واژن همراه باشد.
